Werk vinden en behouden is voor iedereen een uitdaging, maar voor mensen binnen een straf of justitiële maatregel nog meer, vertellen Veronique Van Hal en Nathalie Verwinnen (Justitiehuis Leuven). ‘Dankzij het WIN²-project staan ze er niet langer alleen voor.’
Wat houdt het WIN²-project precies in?
Verwinnen: Het is een traject voor werkzoekenden, georganiseerd door de VDAB en vzw GTB (gespecialiseerde trajectbepaling en –begeleiding), dat oorspronkelijk vooral gericht was op mensen in armoede en mensen met een beperking, die vaak problemen hebben met de zoektocht naar geschikt werk. Ze worden individueel begeleid, met advies op maat. Niet alleen om een baan (of stage of vrijwilligerswerk) te vinden, maar ook om die te behouden.
Van Hal: Toen we daarover hoorden bij het Justitiehuis, leek ons dat zeer geschikt voor onze doelgroep. Ex-gedetineerden en personen met een gerechtelijke maatregel of straf hebben het vaak heel moeilijk om duurzaam werk te vinden: ze botsen op vooroordelen, hebben attitude-problemen, missen motivatie… In dit project stappen, leek ons een win-win-situatie: goed voor de maatschappij, goed voor de arbeidsmarkt en goed voor onze cliënten. Ook de link met de welzijnssector is heel belangrijk: mensen met een verslaving bijvoorbeeld, kunnen als ze hervallen kort worden opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis of starten met een behandeling of begeleiding, om dan nadien de draad weer op te pikken. Zonder dit traject en deze samenwerking is dat niet evident.
Hoe verloopt zo’n traject concreet?
Verwinnen: Het begint met een screening van de cliënt: wat zijn de mogelijkheden en uitdagingen? Dan kan hij starten met een opleiding, in verschillende modules. Dat gebeurt individueel, maar ook vaak in groep. Bij die groepsopleiding, in samenwerking met Randstad, kunnen de cliënten een middag op een werkvloer doorbrengen. Er wordt vooral gekeken naar hun kwaliteiten en sterktes. Ook het belang van een goed netwerk wordt onderstreept, en mensen krijgen belangrijke handvaten aangereikt. Mensen in armoede en ex-gedetineerden vinden niet altijd uit zichzelf de weg naar hulp, zoals bijvoorbeeld psychologische begeleiding en sociale restaurants. Als ze daarbij geholpen worden, voelen ze zich snel beter en hebben ze ook meer kans om hun werk te behouden.
Waarom is werk zo belangrijk voor cliënten?
Van Hal: Werk, een opleiding of op zijn minst een zinvolle dagbesteding worden vaak opgelegd als voorwaarden om vervroegd vrij te komen. Maar daarnaast heeft een baan natuurlijk ook veel extra voordelen: het geeft een dagstructuur, je krijgt er sociale contacten bij, een loon natuurlijk (waarmee bijvoorbeeld ook de slachtoffers vergoed kunnen worden), het heeft een positief effect op integratie in de samenleving waardoor de kans op recidive kleiner wordt, enzovoort. En toch is het voor veel van onze cliënten niet evident om werk te vinden én te behouden: ze hebben niet de juiste competenties, ze krijgen hun administratie niet in orde, ze hebben geen opvang voor hun kinderen, er zijn psychosociale problemen (ADHD, autisme, angst, agressie), beperkte sociale vaardigheden, verslaving… De arbeidsmarkt is een harde wereld. En hoewel dit geen kerntaak van Justitie is – en we zeker niet de pluimen op onze hoed willen steken – geloven wij enorm in dit project.
Hoe staan de cliënten er zelf tegenover?
Verwinnen: Ze vinden het vooral fijn dat ze er niet alleen voorstaan. Ze voelen zich vaak eenzaam en bang, terwijl ze met het WIN²-project ineens anderen ontmoeten die in hetzelfde schuitje zitten. Dan beseffen ze dat er iets aan hun probleem te doen valt. Bovendien doet het deugd dat ze ernstig worden genomen en dat ze individuele hulp krijgen.
Zijn er veel succesverhalen?
Verwinnen: Het is natuurlijk de bedoeling dat cliënten uiteindelijk doorstromen naar de reguliere arbeidsmarkt, maar evident is dat niet. Daar heerst een heel negatief beeld over ex-gedetineerden, maar we slagen er met dit soort projecten toch in om taboes te doorbreken. En geregeld vindt een cliënt werk in de privésector. Al zijn er ook mensen voor wie dat niet (meer) lukt, door allerlei problemen. Als zij dan (deeltijds) in een sociale werkplaats aan de slag kunnen, is dat ook een succes.
Van Hal: Vorige week vertelde een collega over een cliënt met verslavingsproblemen die moest solliciteren. Omdat hij telkens afgewezen werd, verwees zij hem door naar het WIN²-project. Daar werd vastgesteld dat hij een erg laag IQ had. Dat kwam voor die man als een zware klap. Maar doordat hij goed omkaderd is, kon hij het een plaats geven. Hij is gestopt met de traditionele zoektocht naar werk, via de VDAB, en zoekt nu gericht naar een sociale werkplaats.
Samenwerking is cruciaal om dit te laten slagen?
Van Hal: Absoluut! Vorig jaar was er nog een project waarbij specifieke casussen besproken werden met de partners van WIN²: vzw GTB, VDAB, OCMW, VOKA, Randstad, ziekenhuizen, vakbonden… In zo’n geval wordt bewezen dat één plus één heel vaak drie wordt. Neem nu dit praktische probleem: mensen die onder elektronisch toezicht staan, krijgen een uurrooster met momenten waarop ze zeker thuis moeten zijn. Dat uurrooster wordt opgesteld op basis van een arbeidscontract. Wie dat niet heeft, is in theorie werkloos en krijgt dus minder uren om buiten te gaan. Maar de mensen in het WIN²-project mogen dan nog werkloos zijn, ze zijn wel uren bezig met opleidingen, stages… Het is belangrijk dat alle partners dat weten.
Verwinnen: En daarnaast leren we ook elkaar beter kennen: met veel partners bel ik iedere week, maar we hadden elkaar nog nooit gezien. En we leren ook rekening te houden met elkaars werking.
Van Hal: Door de samenwerking kan alles veel sneller en vlotter gaan. Stel: een van de cliënten zit in een traject en loopt stage. Maar ze krijgt ineens moeilijkheden in haar gezin. Uit haar voorgeschiedenis weet men dat ze vatbaar is voor depressie. Door de samenwerking met het CAW kan men snel een afspraak maken met een psycholoog, waardoor erger voorkomen wordt.
